3 lutego 2024 r. minęły dwa lata od podpisania międzyrządowej umowy pomiędzy Polską i Republiką Czeską, która zakończyła spór wokół dalszej działalności Kopalni Węgla Brunatnego Turów. Kopalnia na bieżąco i skrupulatnie realizuje jej zapisy zgodnie z wcześniej przyjętym harmonogramem. 

Kopania Turów rzetelnie i terminowo wykonuje zapisy polsko-czeskiej umowy, co w praktyce przekłada się na możliwość jej dalszego funkcjonowania, a tym samym zapewniania Polsce bezpieczeństwa i niezależności energetycznej, a mieszkańcom pewności utrzymania miejsc pracy i dalszego rozwoju regionu. Realizacja zapisów umowy gwarantuje, zgodnie z zasadą prewencji, pewność zachowania przez kopalnię przez 20 następnych lat najwyższej dbałości o kwestie środowiskowe. 

– Polsko-czeska umowa, która zakończyła spór wokół Kopalni Turów, jest przez nas realizowana z najwyższą starannością. To dla nas jedno z priorytetowych zadań, podobnie jak wypełnianie zapisów decyzji środowiskowej. Realizacja międzyrządowej umowy daje gwarancję, że Kopalnia Turów będzie mogła dalej wydobywać paliwo niezbędne do produkcji ok. 7% krajowej energii, z poszanowaniem środowiska. Naszymi działaniami zabezpieczamy m.in. kwestie wód wgłębnych, poziomu emitowanego natężenia dźwięku czy ilości emitowanych zanieczyszczeń pyłowych, wywiązując się wzorowo ze wszystkich zobowiązań wobec Republiki Czeskiej – podkreśla Sławomir Wochna, dyrektor Kopalni Węgla Brunatnego Turów.

Podziemny ekran przeciwfiltracyjny – wzrost poziomu zwierciadeł wód podziemnych nawet o 4,64 metra

W międzyrządowej umowie podpisanej 3 lutego 2022 r. Strona Polska zobowiązała się m.in. do dokończenia budowy podziemnego ekranu przeciwfiltracyjnego w celu profilaktycznej ochrony wód na terytorium Czech przed potencjalnym wpływem Kopalni Turów. Kopalnia już zrealizowała tę inwestycję, a testy skuteczności podziemnej bariery potwierdzają, że jest w pełni funkcjonalna. W otworach kontrolnych zlokalizowanych na południe od kopalni, czyli od strony polsko-czeskiej granicy, odnotowywane są wzrosty poziomu zwierciadeł wód podziemnych nawet o 4,64 metra. Kopalnia Turów na bieżąco prowadzi pomiary piezometryczne a wyniki przekazywane są Stronie Czeskiej.

Obecnie w toku jest aktualizacja modelu hydrogeologicznego rejonu Kopalni Turów z uwzględnieniem wpływu wybudowanego ekranu przeciwfiltracyjnego. Będzie to najbardziej rzeczywiste ujęcie sytuacji hydrogeologicznej tego rejonu. Z aktualizacją modelu wiążą się ogromne oczekiwania zarówno strony polskiej jak i czeskiej i pomimo, że prace nad modelem jeszcze trwają, już dziś widoczna jest presja ze strony przeciwników Kopalni Turów, aby z góry kwestionować jego wyniki. Kopalnia Turów nie jest jedynym obiektem, który może mieć wpływ na poziom wód w górotworze na czeskich terenach przygranicznych. Wrażliwość ujęcia wody w czeskiej wsi Uhelna zależy m.in. od zasilania atmosferycznego, utrzymania reżimu eksploatacji czyli ilości wypompowywanej wody w stosunku do zasobności ujęcia, a także drenażu jego zasobów przez czeską żwirownię Grabstejn, sąsiadującą z ujęciem. Dane z tego obiektu, tak ważne do tworzenia modelu, mimo licznych próśb nie zostały w pełni przekazane stronie polskiej. Wspomniane zasilanie atmosferyczne, a mówiąc ściślej jego brak spowodowany suszą, jest kluczową kwestią w niezależnym opracowaniu Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej z 2020 r., przygotowanym na podstawie trzydziestoletniego okresu obserwacji obszaru granicznego z Republiką Czeską, w tym Kopalni Turów.

Zgodnie z zapisami polsko-czeskiej umowy, cyklicznie co 3 miesiące, na terenie Kopalni Turów organizowane są spotkania ekspertów z zakresu geologii i hydrogeologii z udziałem Czeskiej Służby Geologicznej, Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, Pełnomocnika Rządu Strony Polskiej ds. Realizacji Umowy oraz przedstawicieli spółki PGE GiEK, w celu prowadzenia dokumentacji wydajności wypływów wód w południowej części kopalni. Poza pracami pomiarowymi w terenie odbywają się panele dyskusyjne, w trakcie których wymieniane są poglądy ekspertów na temat hydrogeologii rejonu transgranicznego. Kopalnia Turów, aby zachować transparentność swoich działań, wyraziła zgodę na prowadzenie pomiarów przepływu wód w trakcie tych spotkań.

Wał ziemny z roślinnością – prace ziemne wykonane w 75%

Kolejną inwestycją wynikającą z realizacji zapisów polsko-czeskiej umowy, jest budowa pomiędzy kopalnią a terenami Republiki Czeskiej naziemnego wału z roślinnością, który ma zasłonić widok na turoszowski kompleks energetyczny. Prace nad tym zadaniem rozpoczęto opracowaniem i przyjęciem przez obie strony projektu oraz harmonogramu inwestycji. Realizacja inwestycji przebiega zgodnie z przyjętym planem – wykonano już 75% prac ziemnych związanych z formowaniem wału. Zgodnie z dokumentacją projektową uzgodnioną ze Stroną Czeską, wał będzie miał 5 metrów wysokości, ok. 40 m szerokości w podstawie oraz nieco ponad kilometr długości.

Emisja hałasu – pomiary ciągłe z dostępem online

Strona Czeska może w trybie online sprawdzać poziom emisji hałasu z nowego technicznego punktu pomiaru hałasu (TPP) w miejscowości Opolno-Zdrój, którego lokalizację uzgodniono wcześniej z Republiką Czeską. Od marca 2023 r. punkt ten prowadzi pomiary hałasu w sposób ciągły, co daje Stronie Czeskiej możliwość bieżącego sprawdzania emisji hałasu generowanego przez kopalnię jak również oceny jego poziomu. W klimacie akustycznym w najbliższym otoczeniu Kopalni Turów nie odnotowuje się przekroczeń dopuszczalnych norm hałasu spowodowanych działalnością turoszowskiej odkrywki.

Emisje do powietrza – dwie nowe stacje automatycznego pomiaru zanieczyszczenia powietrza (APZP)

Zgodnie z umową, Kopalnia Turów zainstalowała dwie stacje automatycznego pomiaru zanieczyszczenia powietrza (APZP) – po jednej w północnym i w południowym sąsiedztwie kopalni, w miejscowościach Działoszyn i Jasna Góra. Ich dokładną lokalizację uzgodniono tuż po podpisaniu umowy, w październiku 2022 r. obie stacje zostały zainstalowane, a od 19 stycznia 2023 r. zebrane z nich pomiary są przekazywane bezpośrednio Głównemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska oraz Stronie Czeskiej, zgodnie z zasadami jakości danych w zakresie oceny jakości powietrza, określonymi w przepisach prawa Unii Europejskiej. Ponadto, w trosce o zmniejszenie emisji, Kopalnia Turów zainstalowała specjalistyczny system zamgławiania na zasobniku węglowym. Podstawowym działaniem ograniczającym emisję pyłu z terenów zwałowisk Kopalni Turów, jest prowadzona przez Kopalnię rekultywacja terenów pogórniczych w kierunku leśnym. Kopalnia Turów zrekultywowała do tej pory blisko 2700 ha, z czego 2300 ha terenów leśnych przekazała Lasom Państwowym. Na terenie zwałowiska zasadzono ok. 22 mln drzew, przez co wskaźnik lesistości w Gminie Bogatynia zwiększył się z 27% do 30%. Nie odnotowuje się przekroczeń dopuszczalnych norm dla jakości powietrza spowodowanych działalnością Kopalni Turów. 

Fundusz Małych Projektów

Na podstawie zapisów polsko-czeskiej umowy, w celu wzmocnienia ochrony środowiska na terenach Czech i Polski sąsiadujących z Kopalnią Turów, utworzony został dedykowany Fundusz Małych Projektów, za pośrednictwem którego możliwe jest finansowanie lokalnych i regionalnych projektów środowiskowych. W Funduszu obowiązuje równy podział wpłat środków finansowych do funduszu – rocznie po 250 000 EUR ze strony polskiej i czeskiej. PGE również partycypuje w środkach wpłacanych do Funduszu. Podmioty z Republiki Czeskiej i z Polski już mogą ubiegać się o środki z Funduszu na finansowanie lokalnych projektów prośrodowiskowych, a wszystkie wnioski złożone do Funduszu oceniane są przez Komisję Oceniającą, w skład której wchodzi równa liczba przedstawicieli z Kraju Libereckiego i Województwa Dolnośląskiego. Aktualnie Euroregion Nysa prowadzi już drugi nabór wniosków w ramach Funduszu Małych Projektów Turów.